Nieuw state-of-the-art dak Hortus bespaart energie

De vernieuwing van de Klimatenkas door architectenbureau ZJA draagt bij aan de verduurzaming van de Hortus, terwijl het beeldbepalende silhouet van de iconische kas behouden blijft, vertelt Kay Oosterman architect-partner van ZJA. “Om de kas te verduurzamen was een nieuwe, isolerende gebouwschil nodig. Vanwege de unieke constructie van de kas, die geen dubbelglas HR+++ kon dragen, hebben we gekozen voor transparante luchtkussens van ETFE-folie. Hiermee krijgt het dak een geïsoleerde huid die perfect aansluit bij ambitie van de Hortus: een volledig duurzame kas, gasloos verwarmd.”

Verjonging en vernieuwing zijn sleutelbegrippen in dit project. “Het nieuwe ontwerp van ZJA belichaamt de duurzame vernieuwing, terwijl het herkenbare silhouet van de kas behouden blijft. De karakteristieke hoofddraagconstructie met drukstaven en trekstangen blijft intact, terwijl de lichtgewicht luchtkussens zijn ingepast met respect voor de bestaande constructie en geometrie. Ook het kenmerkende ritme en de verfijning van de bestaande gevel met witte belijning komen weer terug in ons nieuwe ontwerp.” Het enkelglas in de gevel wordt vervangen door isolerend dubbelglas en in de kas worden nieuwe installaties geplaatst. “Zo blijft de uitstraling van de iconische kas herkenbaar voor Amsterdammers en bezoekers.”

De oorspronkelijke Klimatenkas uit 1993 werd ontworpen door ZJA en sluit nauw aan bij de visie van het architectenbureau. “Wij nemen vaker uitdagende projecten aan,” vertelt Oosterman. “Variërend van hoogspanningsmasten tot musea, en van stations tot sportgebouwen. Deze projecten combineren altijd drie kernaspecten: complexiteit, duurzaamheid en inpassing. En al deze elementen komen samen in dit bijzondere project voor de Hortus.” Het project draagt niet alleen bij aan de verbetering van de Hortus, maar heeft ook een positieve impact op de gemeenschap. De opwarming van de aarde, klimaatadaptatie — het zijn cruciale thema’s, niet alleen voor de wereld, maar ook voor de architectuur. “Net als de Hortus zelf hechten wij waarde aan deze belangrijke thema’s en streven we ernaar om projecten te realiseren die een positieve bijdrage leveren aan de samenleving.”

Keuze voor materiaal was ‘balancing act’
Krijn Braber van Infinitus Energy Solutions noemt zichzelf een echte ‘duurzame energieman’. Hij is gespecialiseerd in duurzame verwarming. Hij prijst dan ook het ontwerp van de oorspronkelijke Drieklimatenkas uit de jaren negentig. “Het ontwerp van ZJA is briljant. De constructie is eigenlijk een lichtgewicht stalen skelet dat de kas opspant. Met het ETFE-dak wordt het esthetisch nog fraaier. De organische vormen, de ranke constructie en optimale daglichttoetreding— het past perfect in de geest van het oorspronkelijke ontwerp.” Voor het dak van de Klimatenkas wordt drielaags ETFE gebruikt, met twee luchtkamers ertussen. “Het is eigenlijk de lichtste vorm van een isolerende dakbedekking die je kunt maken.” 

Dat ETFE zo licht is komt door de kunstfolie. “Je zet de kussens op een lichte overdruk. Om de krachten daarvan op te vangen moet er wel extra staal in het dak. Maar veel minder dan als we HR+++ glas hadden gebruikt. Ook qua kostprijzen scheelde het niet veel. We hebben echt uit esthetische en constructieve overwegingen voor ETFE gekozen. De huidige constructie kon dubbelglas HR+++ niet dragen, vandaar ook de noodzaak om het dak te isoleren en de keuze voor ETFE.”

Het isolerende ETFE zorgt er in de winter voor dat er in de kas minder warmtebehoefte is. In de zomer zorgt het er echter óók voor dat warmte binnengehouden wordt. De luchtkussens op het dak zijn zeer transparant. Dus er komt behoorlijk veel zoninstraling binnen, die dan juist voor te veel warmte kan zorgen. “Het is echt een balancing act,” zegt Krijn. “De keuze voor drielaags tegenover vierlaags ETFE heeft daar alles mee te maken. Door te kiezen voor drielaags ETFE wordt in de zomer iets minder warmte binnengehouden en blijft het in de kas nét iets koeler. Voor de winter zou je echter liever voor meer isolerend vierlaags ETFE kiezen. Zo is het dak heel precies afgesteld.”

De montage van het dak begint op 24 juni 2024. De vernieuwde, duurzame kas zal haar deuren weer openen in juni 2025, tijdens de viering van 750 jaar Amsterdam. De Hortus zelf blijft in de tussentijd geopend voor publiek.

Bron: